استاد عباس زرین نویسنده بروجردیو مطالب بروجرد شناسی ایشان
@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@بروجرد شناسی
آشنائی با
محله های اصلی و کوچه های فرعی بروجرد
(قسمت سوم)
(اختصاصی سایت شخصی فرهاد داودوندی)
محله های فرعی یخچال ( خیابان شهدا فعلی)#
1 - سر پیچ منگوله( ابتدائی خیابان شمالی فعلی) آب انباری بوده است. با حدود 20پله( فعلا در تصرف اوقاف است)
2 – کوچه باغ باقری( خندقی بود پشت بانک ملی فعلی)
3 – کوچه کلاه فرنگی( مشترک بین سوزنی و شهدا )
4 – کوچه برق( این کوچه از شهدا به کاشانی شمالی وصل می شد از سمت چپ)
5 – کوچه جشنیان( این کوچه از کوچه مهم شهدا است که به چند کوچه دیگر وصل و مرتبط است)
6 – کوچه فولادی( این کوچه نیز در انتها به کوچه های پشت سینما شهر سبز( فلسطین) وصل می گردد.
7 – کوچه باشگاه جوشن( کوچه مسجد یخچال) پشت غلامعلی کبابی: این کوچه از شهدا شروع شده به سر مسجد میر و کوچه امینی و کوچه کنسول و چند کوچه دیگر وصل می شود.
8 – کوچه بشیر معظم( کوچه بشیر معظم از کوچه های طولانی و پیچ در پیچ خیابان شهدا بود که به چندین کوچه ختم می شد.
9 – کوچه مشرف به یخچال نخجوانی
10 – کوچه دالان حمالها( سر چهار راه فعلی شمال) روبروی خانه امینی
11 – کوچه امینی که منتهی می شود به دالان حمالا ( حمالها)
محله های فرعی بَروا (بر آباد) # #
1 – باغ چاله- یخچال( محله فواحش سطح پائین)
2 – باغ شتر خو ( باغ شتر خواب)
3 – محله گلیار- گله دارها( کوچه گله دارها) امام زاده سید ضیاالدین
4 – چال پسته( تقریبا روبروی اداره راهنمائی و رانندگی) پارک چال پسته
5 – در شیخ( کوچه های اطراف امام زاده شیخ شمس الدین پشت باغ ملی در خیابان سوزنی که خود شامل کوچه حصیر بافها و کوچه لوطیا ( لوطی ها) و ...... بود.
6 – کوچه قدغون که خود به چندین کوچه کوچک و بزرگ تقسیم می شود و از سعدی سر در می آورد.
7 – کوچه جنب گاراژ تی بی تی ( کلاه فرنگی) که شامل چند کوچه بود و از یکطرف وارد حافظ میشد و از یکطرف وارد خیابان شهدا
– در امام زاده قاسم( به کوچه های اطراف امام زاده قاسم محل تاریخی و قدیمی بروجرد اطلاق می شد) و چال پسه در محدوده خیابان جعفری
15 – دَر ِ حاج ظُهرابی ( فعلا در کمرکش خیابان جعفری است) در شرق خیابان 12 متری
16 – کوچه هفت کوچه، پیوسته بوده است که فعلا یکی دو کوچه اش را خیابان احتمالا گرفته است.
17 – کوچه روستم گوش بُرِسَه ( کوچه رستم گوش بریده) غرب سر دریاچه بطرف پشت قلعه، رستم نامی بوده است، مهتر اسبهای امیر امنع که این محل به اسم او نامگذاری شده است.
18 – محله یهودیا: شامل چند کوچه تو در تو که حمام و مسجد( کنیسه) یهودیها در آنجاست.
19 – محله ناسکدین: شامل تعدادی کوچه بود که از یکطرف از پشت مسجد ناسکدین راه داشت به کوچه دکتر تاج و کوچه های منزل مرحوم حاج شیخ و....
20 – کوچه "نال ونا " کوچه نعل بندها: شاید بیشتر نعل بند ها آنجا خانه داشته اند با محل کار آنها بوده است.
21 – کوچه حمام آقا حسن و آقا حسین
محله های فرعی صوفیو- خیابان صفا #
1 – در شازده ابوالحسن( کوچه های پشت امام زاده ای به همین نام): به کوچه قوانینی از یکطرف و به کوچه امینی از یکطرف راه داشت.
2 – کوچه بانک ملی روبروی امام زاده فوق ( کوچه امیر امنع)
3 – باغ چال: تقریبا انتهای صفا نرسیده به رودکی فعلی
4 – سر قبر آقا کوچه مقبره( پارک فعلی صفا جنب هلال احمر) پشت مقوره ( مقبره)
5 – سر قنات: مقابل خیابان فروردین، ابتدای شکوفه و طالقانی
6 – کوچه پا توت کَرَم: خیابان بحرالعلوم فعلی روبروی حافظ فروشگاه فرهنگ
7 - کوچه چنار سوخته( کوچه دکتر تاج)
8 – کوچه قونسول: کوچه قوانینی
9 – گُنگ شاپَری کُله: اول خیابان بحرالعلوم بود یا بقول احمد خوشبین بین بحرالعلوم و فروردین
10 – کوچه آقا بزرگ: کوچه مواهبی
11 – کوچه لُرا: در محدوده فروردین( از انشعابات توت کرم) پشت مقوره
12 – کوچه سیزده خونه( سیزده خانه): روبروی سه راه جعفری شامل چند کوچه و یکی دو تا دالان که پاساژ قدس فعلی در سه راه جعفری در آنجا ساخته شده است.
13 – کوچه مچد میر( مسجد میر) : سه راهی محله ایمنی
14 – کوچه سه جو ( سه جوی آب): سر سه جو
15 – در چاه سرده روبروی هلال احمر: شیر و خورشید ( جنب باغ ملی) در این کوچه آبی بسیار گوارا وجود داشت.
16 – کوچه زرشکه ایها
17 – کوچه سه آسیابه: کوچه در مانگاه اعتماد
18 – کوچه آقا: روبروی درمانگاه اعتماد
19 – کوچه مسجد حاج ایساق( اسحق)
20 – کوچه "سر دو "رسم گوش بُرسَه در حموم حاج فتحعلی
21 – مین گو فروشا ( گاو فروشان): پشت حموم آقا تُراو
22 – کوچه مسجد سید( احمدی طباطبائی)
23 – کوچه معتمدی
24 – کوچه سرحموم آشیخ حسن
# پاورقی: خیابان صوفیو یا صفا را بدین علت صوفیو نامگذاری کرده اند که در اواخر قاجار جمعی از اهل تصوف یا صوفی در آنجا بیتوته می کنند و در بوق درویشی می دمند و نیاز جمع می کنند و خلاصه اینکه آنجا محل بر و بیای آنها می شود تا اینکه یکی از مجتهدین که از اینجا عبور می کرده این وضع را خلاف تشخیص می دهد، در بروجرد توقف می کندبه قصد اینکه ریشه صوفیها را در آورد و اینکار را هم می کند و گویا به آنها سخت می گیرد و آزار و اذیتشان می کند و چنین می شود که نام این خیابان صوفیو می شود.
در انتهای صوفیو یک قنات پر آب گوارا وجود داشت با آب زلال شفاف خنک و تمام سقاهای بروجرد تقریبا از این آب برای مشتریان خود آب می بردند.
بعد از اینکه خیابان امتداد پیدا کرد و خیابان رودکی به انتهای صوفیو اضافه شد، این قنات هم با صد افسوس از بین رفت و دیگر کسی ندانست آن چند چشمه آب زلال شفاف کجا رفت و چه شد و اکنون فقط افسوسش مانده است.
از ویژگیهای دیگر صوفیو این بوده و هست که زیارتگاه شاهزاده ابوالحسن در کمرکش آن واقع شده و امیر لشگر امیر طهماسبی از افسران زبده رضا شاهی در آن امام زاده مدفون است.
صوفیو خیابان آقایان طباطبائی هاست و مردمی که در آن زندگی می کردند و می کنند از قشر متوسط شهری و آرام و بی سر و صدایند.
بروجرد شناسی
آشنائی با
محله های اصلی و کوچه های فرعی بروجرد
(قسمت اول)
(اختصاصی سایت شخصی فرهاد داودوندی)
آنچه از دهه های اخیر بر می آید بروجرد دارای چهار محله اصلی بود که عبارتند از :
1 – محله بزرگ دودانگه #: بزرگترین و پرجمعیت ترین محله های شهر بود و دروازه ای قدیمی نیز در این محله وجود داشت که سیاحان اروپائی در نقشه های ترسیمی آنجا را دروازه دو دنیا نامیده اند. علت نامگذاری آن هم به نظر می رسد همان بزرگ بودن محله بود است.
2 – محله یخچال (یا پهلوی سابق) شهدا: که خیابان اصلی شهر در آن محله است.
3 – محله صوفیو یا صفا: که وجه تسمیه آن وجود تعدادی درویش در این محل بوده است. این محله را بیشتر سادات سلسله طباطبائی ساکن شده اند و بزرگان این سلسله بیشتر ساکن در این محله بوده و هستند.
4 – محله قدغون و بروا: که بیشتر محل سادات بزرگوار مستجاب الدعوه بوده و تعدادی از مهاجرین اطرافی نیز در این محله گرد آمده اند.
محله های فرعی شهر نیز تا جائیکه در توان اینجانب بوده بصورت زیر یاد داشت گردیده است:
کوچه ها و محله های فرعی بروجرد
از انتهای خیابان جعفری
محله های کوچک از انتهای خیایان جعفری به بالا( محله های مربوط به دودوانگه)
1 – کوچه گمرک( انتهای خیابان جعفری سمت راست روبروی خیابان منتهی به امام زاده جعفر)
2 – سَر حوض خونی – محوطه فعلی ورودی امام زاده جعفر، گویا حوض کوچکی بوده است و کسی یا کسانی در آن غرق شده اند و به این نام معروف شده است. از انتها به کوچه ای باز میشود که به پل لف آور منتهی می گردد.
3 – دَر مَلِۀحاجی احمد( زیر توتها): محوطه ای بود میدان مانند که اطراف آن درختهای انبوه توت کاشته شده بود و بچه های محل در فصل توت همیشه بر شاخه های آن مشغول شکم چرانی بودند. از سمت راست وارد کوچه کاکاوندها می شد که عموما چوبدار بودند و همچنین شماعی های صابون پز
از انتها وصل میشود به زیور آباد.
4 – در ِ مَچِد خِراوه( درب مسجد خرابه): این کوچه از کوچه پل لوار منشعب می شد بطرف امام زاده جعفر
5 – گذر پُل لوار: از نظر موقعیت درست روبروی محله حاجی احمد است. از سمت چپ بطرف سرعلمدار و کوچه سجادی وصل میشد.
6 – محله کبریتی ها: از گذر لوار بطرف دیوار شهر
7 – دَرِ قَلَه: بموازات دیوار قلعه منزل بعضی بزرگان که منتهی می شد به زمینهای کشاورزی پشت قلعه، مثل مرحوم نایب پدر سرگرد همتی و همچنین باغچه کاشف که باغچه ای بسیار مصفا و فرحبخشی بود، در این قسمت از شهر قرار داشت، این باغچه در هجوم زمین خواری قلع و قمع شد و بصورت چند بیغوله در آمد. باغچه کاشف درست دیوار به دیوار قلعه شهر بود، انتهای خیابان شریعتی (ولیعهد سابق)
8 – سَر حَموم جعفر: نرسیده به آخر خیابان شریعتی که خود شامل چند کوچه بود و به آب بُرده ها می رسید
9 – مِیون مَد حسن خان( میدان محمد حسن خان): در محدوده چال قلعه میدانی بوده است که مرکز حکومتی در عصر صفویه بوده است و منزل خوانین زند بیگلری آنجا بود. این میدان از سه طرف به کوچه های دیگر منتهی می شد به سر چال قلعه، به کوچه آخوندها و به کوچه های جعفری.
10 – سر علمدار، جنب چال قلعه( گویا در قدیم گورستان بود): محوطه ای جنب چال قلا که در آنجا دو سه دستگاه کارگاه های عصاری مرحوم حاج غلام امجدی بود.
11 – چال قلعه( چال قِلا): گودی بسیار بزرگی که محل تجمع بچه ها و آشغال و کثافت های اهالی بود، خیلی وسیع، شامل چال قلا بزرگه و چال قلا کوچکه( اکنون به پارک بسیار با صفای زیبائی تبدیل شده است بسیار جالب) شاید بخاطر ساختن دیوار قلعه شهر از آنجا خاکبرداری شده باشد، زمستانها آب می آورد و حالت چشمه پیدا می کرد و بر اثر برودت بسیار آب آن یخ می زد، یخ زدگی ضخامت پیدا می کرد و بصورت یک پیست بسیار جالب اسکی و سُر خوردن بچه های محل در می آمد که تقریبا تمام اوقات فراغت ما در آنجا می گذشت. این کوچه از یکطرف به مسجد جامع می رفت، از یکطرف به سر علمدار، از یک طرف به در قلعه
12 – کوچه آخوندها: که از میدان محمد حسن خان به خیابان جعفری و هجده متری فعلی راه داشت.
13 – در حموم خشتی: محله نسبتا بزرگی بود که به خیابان جعفری راه داشت و به امام زاده قاسم و چال پسته هم ارتباط پیدا می کرد و بیشتر پرورشگاه جاهلها و بچه زرنگهای جعفری بود. این کوچه هم انشعابات زیادی داشت و به کوچه های کوتاهتری وصل و از طرفی به در امام زاده قاسم راه داشت............
پایان قسمت اول
# پاورقی قسمت اول( از ویژه گیهای دودوانگه این بوده است که اولا یکی از مهمترین دروازه های در این محل باز می شده که در دوره قاجار به دروازه دو دنیا معروف بوده است و دیگر اینکه این محل به علت اینکه از محله های دیگر بزرگتر بوده عنوان دو دوانگه یافته است و بار دیگر اینکه در این محله امام زاده جعفر که زیارتگاه بزرگی است وجود دارد و نیز مسجد قدیمی جمعه و همچنین بازار سنتی و بزرگ شهر در این خیابان باز می شود.
بازاری سرپوشیده شامل بازار های جوراب دوزها، حلبی سازها، بزازها و بازار یهودی ها و .... و نیز محله یهودی ها از این خیابان راه داشته است.
@@@@@@@@@@@@@
# پاورقی: خیابان یخچال( شهدا) از میدان رازان تا میدان شهدا ادامه داشت. خیابان نوعا جدید و مدرن شهر بود و مغازه های آن نسبت به بقیه جاها لوکس تر و مدرن تر بود. عصرها پیاده روهای این خیابان محل جولان جوانان و ژیگولها و زنان و مردانی بود که برای کوتاه کردن عمر روز، ساعتی را در آن قدم می زدند.
و در این قدم زدنهای عصر بود که مردم همه روزه تقریبا همدیگر را می دیدند. در نبش میدان مهمانخانه معروف مقدم قرار داشت که می توان گفت در سراسر ایران شناخته شده بود. این مهمانخانه باغ بزرگی داشت با حوضی و فواره ای که عصرها دور تا دور حوض میز زده میشد و علاقمندان به خوشگذرانی عصر را تا پاسی از شب در این باغچه می گذراندند.
## پاورقی : همراه با توسعه و بزرگ شدن شهر چند خیابان جدید هم احداث گردید. از میدان شهدا به طرف غرب، خیابان تختی و از میدان شهدا به طرف جنوب، خیابان بهار و ...... که اینها نیز هر کدام محله های کوچکی دارند و کوچه هائی که دیگر متاسفانه در ذهن من نیست.
بطور مختصر از چند کوچه و محل فرعی دیگر نام برده می شود:
از میدان شهدا بطرف جنوب:
1 – کوچه بن بست زیر شهرداری در خیابان بهار
2 – خیابان خرم که از بهار منشعب می شود.
3 – کوچه دکتر داودی که خود انشعاباتی دارد و در سمت راست خیابان بهار است.
4 – کوچه باب المراد که از یک طرف در بهار و از یکطرف در خیابان خرم است.
5 – کوچه بانک رهنی: زیر بانک رهنی که انشعاباتی دارد.
6 – کوچه بن بست مطب دکتر ریاضی در سمت چپ خیابان بهار
7 – اینها محله های فرعی تا میدان بهار هستند که میدان بهار خود دارای انشعابات شرقی و غربی است.
